شهرستان کوهدشت

شهرستان کوهدشت
موقعیت در استان
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	لرستان
مرکز شهرستان	کوهدشت
سایر شهرها	کوهدشت، گراب، کونانی، درب گنبد
بخش‌ها	مرکزی، درب گنبد، طرهان، کوهنانی
سال تأسیس	۱۳۳۱
اداره
فرماندار	محمد مرادی کفراج
مردم
جمعیت	۱۹۰٫۰۰۰ نفر
رشد جمعیت	۶.۷-٪
مذهب	شیعه
جغرافیای طبیعی
مساحت	۳۹۰۴ کیلومتر مربع کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا	۱۱۹۵
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۶
بارش سالانه	۴۵۰تاmm۵۵۰
روزهای یخبندان سالانه	۷۰
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۶۶

۳۳٫۵۳۴۸۴۷°شمالی ۴۷٫۶۰۶۳۳۵°شرقی]]

شهرستان کوهدشت از شهرستان‌های غرب ایران است که در استان لرستان قرار گرفته و مرکز آن شهر کوهدشت است، این منطقه آب و هوایی معتدل و کوهستانی دارد.

این شهرستان با جمعیت ۱۶۶٬۶۵۸ نفر، سومین شهرستان بزرگ استان لرستان پس از خرم‌آباد، بروجرد و دورود است.

شهرها و بخش‌ها

• بخش مرکزی شهرستان کوهدشت
  • دهستان کوهدشت جنوبی
  • دهستان کوهدشت شمالی
  • دهستان گل‌گل
• شهر کوهدشت
• بخش درب گنبد
  • دهستان بلوران
  • دهستان درب گنبد
• شهر درب گنبد
• بخش طرهان
  • دهستان طرهان غربی
  • دهستان طرهان شرقی
• شهر گراب
• بخش کوهنانی
  • دهستان زیرتنگ
  • دهستان خسروآباد
  • دهستان کوهنانی
• شهر کونانی

رشد جمعیت

کوهدشت تنها شهرستان در ایران است که رشد منفی جمعیتی دارد؛ عوامل موثر بر مرگ و میر در این شهرستان پیری جمعیت، خودکشی و عدم دسترسی به بهداشت و درمان مناسب بیان شده. در بازه زمانی پنج ساله (۲۰۱۶-۲۰۲۱) رشد منفی جمعیتی معادل X > ۶.۵٪ داشته است. مهاجرت از عوامل رشد جمعتی محسوب نمی‌شود.

مردم‌شناسی و زبان

مذهب مردمان این شهر اکثریت شیعه و اقلیتی نیز اهل حق هستند. از حیث طایفه و تیره‌های موجود در این شهرستان تنوع فراوانی وجود دارد که اکثراً به زبان زبان لکی و بعضی نیز به زبانلری تکلم می‌کنند؛ که شامل: ۱-نورعالی ۲- رئیس وند ۳- ایتیوند ۴- اولادقباد ۵- امرایی ۶- بازوند ۷- پادروند ۸- چهار قلعه ۹- خوشناموند ۱۰- دراویش که خود دو گروه هستند الف: دراویش بلوران و دراویش داود رشید، میشنان و رود بار ۱۱- رومیانی ۱۲- ریکا ۱۳- آزادبخت ۱۴- رشنو (طایفه) ۱۵- زالی ۱۶- زیو دار ۱۷- سادات که خود ۵ گروه هستند (سادات درب گنبد – سادات کره لان – سادات ابوالوفا – سادات ضرون – سادات آتش بگی) ۱۸- سوری ۱۹- شیراوند ۲۰- شاهیوند ۲۱- ضرونی ۲۲- عبدولی ۲۳- قرعلیوند ۲۴- کوشکی ۲۵- عباسی زاده ۲۶-کونانی ۲۷- کولیوند ۲۷- گراوند ۲۹- گرمه‌ای ۳۰- میربگ ۳۱- مهکی ۳۲- آدینه وند۳۳- خلیفه (جز ایتیوند می‌باشند). ۳۴-طولابی و (تعدادی آهنگر نیز در سطح منطقه پراکنده‌اند). (عده‌ای نیز از لوطی‌ها و کولی‌ها زندگی می‌کنند).

جغرافیای کشاورزی شهرستان کوهدشت

مهم‌ترین شاخص‌های شهرستان کوهدشت در بخش‌های مختلف اقتصادی بر اساس ارزیابی اداره کل آمار معاونت بر نامه ریزی استانداری استان لرستان در شهریور ۱۳۸۸ ماه به شرح ذیل می‌باشد. کل مساحت اراضی کشاورزی شهرستان ۱۹۱٬۵۷۲ هکتار، معادل ۲۵ درصد اراضی زراعی استان که از آن ۱۹۲۹۷ هکتار آبی و ۱۷۲۲۷۵ هکتار دیگر دیم می‌باشد که سالانه ۱۵۴۱۴۵ هکتار از آن زیر کشت محصولات کشاورزی می‌رود؛ میزان ۳۰۹۲۰۵ تن تولید یعنی ۷/۱۶د تولید محصولات زراعی استان و همچنین با ۲٬۳۹۴ هکتار سطح باغات مثمر با تولید سالانه ۲۸۰۰۰ تن یعنی معادل ۵/۱۲ درصد تولید باغات استان و با دارا بودن ۶۵۰ هزار واحد دامی با تولید ۲۵ هزار تن محصولات دامی را به خود اختصاص داده است. همچنین بیش از ۹۰ درصد باغات انار استان لرستان در شهرستان کوهدشت وجود دارد که عمدتاً در بخش طرهان و بخش کوهنانی به ویژه منطقهٔ زیرتنگ سیاب، چقاپیت سفلی چقاپیت علیا، گراب و رودبار قرار دارند.

اقلام زراعی که در این شهرستان کشت می‌شود، عبارتند از گندم، جو، برنج، ذرت، چغندرقند، نخود، عدس، کلزا، سبزیجات، محصولات جالیزی، میوه جات سردرختی از قبیل انار، سیب، انگور، هلو، شلیل، انجیر و زردآلو، توت است. همچنین طبق تحقیقات به دست آمده زمین‌های کشاورزی مستعد وشرایط آب وهوای مناسب، شرایط کشت زعفران و پسته را نیز داراست. دامپروری نیز به شیوه‌های صنعتی و سنتی در این شهرستان رواج کامل دارد.

از لحاظ منابع طبیعی دارای ۲۷۹۰۸۴ هکتار مرتع و جنگل است که ۱۵۹۶۰۹ هکتار آن مرتع و ۱۱۹۴۷۵ هکتار دیگر جنگل می‌باشد؛ یعنی معادل ۱۴/۵ درصد جنگل و مرتع استان را به خود اختصاص داده است.

آثار تاریخی و جاهای دیدنی

اوج هنر ساکنان کوهدشت را باید در قلب تاریخ و مفرغ‌های کشف شده در کوهدشت جستجو کرد. مطالعات نشان می‌دهد که ساکنان کوهدشت در فاصله عصر مس تا آغاز کشف آهن در لرستان بزرگ‌ترین صنایع دست بشر را به وجود آورده‌اند. امروزه مفرغ‌های کوهدشت اعجاب و تحسین همگان را برانگیخته است، به گونه‌ای که آن دوره را (عصر طلایی تمدن مفرغ) نام نهاده‌اند و کوهدشت لرستان را به عنوان مهد این اختراع (مهد مفرغ) لقب داده‌اند.

نقوش صخره‌ای هومیان

این نقوش در شمال شهرستان کوهدشت واقع شده‌اند. نقاشی‌های مذکور نقش جادوی و سحر آمیزی داشتند و معمولاً افراد این نقوش رابر روی دیواره غارها ایجاد می نمودند و آرزو و آمال خویش راکه همانا شکار بود بر روی دیواره‌ها نقش می‌کردند تا شاید در عالم واقع بهتر بتوانند به آن‌ها دسترسی پیدا کنند به‌علاوه با ایجاد این نقوش که در زندگی آن‌ها مهم بودبا این عمل امید به فراوانی آن‌ها را در عالم واقع تسهیل می نمودند نقوش صخره‌ای میرملاس و هومیان ازجمله آثار بی‌نظیر در سطح کشور است که نشان از دیرنیکی و باستانی بودن این خطه دارد نقوش دره میرملاس با نقشی لنگر کشتی آغاز می‌شود پس نقشهایی از میدان‌ها شکار گوزن به صورتهای فردی و جمعی است تعداد آن‌ها در دره میرملاس ۱۸ و در هومیان ۱۰ نقش است که عمدتاً به رنگ سیاه اخرایی و زرد رنگ طراحی و اجرا شده‌اند. در هومیان (هومیون)، نقشی از گوزن و شکارچی اسب سوار با تیر و کمان به صورت زیبا و کاملی وجود داشته که گذشت زمان قسمتی از سوار و اسب شکارچی را خراب کرده است. این آثار مربوط به دوره پارینه سنگی می‌باشند.

معبد سرخ‌دم لکی

این محوطه درقسمت شمالی دشت کوهدشت به فاصله ۶ کیلومتر از مرکز شهر و در دامنهٔ کوه چنگری واقع شده است. آثار موجود در آن نشان می‌دهد که وضعیت کوه در نحو انتخاب مکان نقش اساسی را ایفا نموده است. به‌طوری‌که حصار مکشوفه بنابر وضعیت کوه ساخته شده و در کنار پرتگاه‌های کوه عملکرد تدافعی آن را مشخص تر نموده است. این محوطه علاوه برحصار از تختگاه، شاه‌نشین و منازل مسکونی تشکیل گردیده که شاه‌نشین آن مسلط بر همه قسمت‌های حصار است. در این محوطه سنگ‌های حجاری شده با نقش شیر بالدار و درخت زندگی و همچنین قطعات سفالی از نوع سفال لعابدار با نقش کنده زیر لعاب متعلق به قرون ۷ و ۸ هـ. ق و سفالینه‌های هزاره اول به‌دست آمده است. کاوش‌های باستانشناسی در این محوطه از سال ۱۳۷۷ آغاز و تاکنون ادامه دارد. اشیاء به‌دست آمده علاوه بر چند قطعه سنگ با نقش شیر بالدار یک قطعه تابوت سفالی و یک هاون سنگی، دو کوزه سفالی کوچک و یک سنجاق مفرغی می‌باشند که در حفریات باستانشناسی به‌دست آمده‌اند. در فاصلهٔ ۳۰ کیلومتری این محوطه در دامنه کوه کر شوراب روستائی به اسم سرخ‌دم لری وجود دارد که در طی سال‌های قبل از انقلاب به سرپرستی آقای اشمیت مورد کاوش قرار گرفته است. این محوطه باستانی (احتمالا مربوط سده ۷الی۵ ق. م) است که به شماره ۳۶۳۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سرخ‌دم لری

در شرق شهر کوهدشت در روستای خوشناموند محوطه‌ای باستانی وجود داردکه به واسطه قرمز بودن خاک دامنه کوه به سرخ دم معروف است. این سایت عظیم باستانی که دکتر اشمیت اولین بار در أن حفاری نمود نتایج مهمی را پیش روی محققان گذاشت. کشف معبدی به شیوه و سبک آشوری در این نقطه دلیل برنفوذ و تأثیر هنر آشوری بر منطقه لرستان است. در این عبادتگاه اشیاء نذری که در داخل دیواره معبد کار گذاشته بودند کشف شد، همچنین آیینه‌های برنزی (مفرغی),مهره‌های استوانه‌ای و مجسمه‌های کوچکی از مرد و زن مشاهده وکشف شد. عبادتگاهی که در این مقطع زمانی وجود داشته است متعلق به گروه‌هایی بوده که از سراسر استان در این معبد اجتماع کرده و آداب خاص دینی خود را انجام داده‌اند. اشیا مفرغی سرخ‌دم لری اینک زینت بخش موزه‌های ملی و شخصی دنیاست.

پل سی پله (کر و دت)

این بنا در منطقه طرهان شهرستان کوهدشت بر روی رودخانه سیمره در حد فاصل استان لرستان و ایلام واقع شده است. پل در تنگترین بستر رودخانه سیمره، در محلی به نام سی پله Sipela واقع شده است این پل در مسیر یکی از راه‌های باستانی قرار داشته که سبب ارتباط کرمانشاهان، ایلام و لرستان (سرطرهان) بوده است. پل یاد شده دارای ۴ چشمه طاق بوده که اکنون تنها دو چشمه طاق آن باقی است. پن‌های هر پا یه آن ۵/۶ متر و طول آن ۱۷ متر است. اندازه سنگهایی که در پایه به کار رفته ۶۰×۶۰×۱۰۰ سانتیمتر و بعضی نیز بزرگترند. روی هریک از این سنگ‌ها علامت مشخصی کنده شده است. مصالح بنا از گچ و سنگ است. در آثار مورخان دوره اسلامی اشاره‌ای به این پل نشده است. این پل سترگ از آثار منحصر به فرد دوره ساسانی بوده و به شماره ۳۵۱۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

میل خسروآباد (خسروآ) صیدصفربگ

این بنا در بخش کوهنانی شهرستان کوهدشت واقع شده است. میل خسروآباد یا خسروأ که به نام میل صید صفربگ نیز معروف است. در گورستان قدیمی روستای خسروآباد واقع شده است. بلندای این میل حدود ۶متر و ۶۰ سانتیمتر می‌باشد قطر پایه آن حدود ۲ متر می‌باشد نمای ظاهری آن دارای انحنا بوده و به شکل هرمی ۶ وجهی می‌باشد در ساخت آن از مصالح قلوه سنگ، گچ و… استفاده شده است. این میل یکی از قدیمی‌ترین و منحصرترین میل‌های یادبود در لرستان بوده که برای نشان گور بکار برده شده است. براساس شواهد این بنا احتمالاً مربوط به دوره زندیه می‌باشد.

مقبره داود رشید، یا سیله که مربوط به دوره اشکانیان است.

امامزاده محمد

امامزاده محمد در ۶۰ کیلومتری شمال شرقی کوهدشت واقع شده است. آرامگاه این امامزاده یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های زیارتی، تفریحی شهرستان کوهدشت به‌شمار می‌رود. امام زاده محمد در شهری به نام درب گنبد واقع شده است.

امامزاده ابوالوفاء

امامزاده ابوالوفاء که در ۲۵ کیلومتری شمال شهر کوهدشت واقع شده است. سید محمدابوالوفاء فرزند زید و زید نیز فرزند علی بن حسین می‌باشد.

تنگه شیرز

چشم‌انداز زیبای طبیعی شهرستان کوهدشتتنگه‌شیرز که به لحاظ زیبایی‌های طبیعی از آن به عنوان نگین سبز لرستان نام می‌برند. این تنگه بکر و دست نخورده در ۴۰کیلومتری شمال غربی کوهدشت و در کنار رودخانه سیمره واقع است.

بوستان‌ها

ردیف	مهم‌ترین‌ها
۱	پارک کشاورز (شقایق)
۲	پارک شهر (دلیجانی)
۳	پارک شهید بهشتی
۴	پارک فدک
۵	پارک پرندگان

نگارخانه

• 
  طبیعت کوهدشت
• 
  درختی زیبا در طبیعت کوهدشت
• 
  اطراف کوهدشت

جستارهای وابسته

• حوزه انتخابیه کوهدشت
• حوزه انتخابیه کوهدشت و رومشکان
• لکی
• لک
• لری
• لرستان
• بخش طرهان

پانویس

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳.